هنر فلزکاری یکی از مهمترین صنایع دستی در ایران به شمار میرود و براساس شواهد باستانشناسی ویلن (۱۵:۱۳۱۷) معتقد است که فلز برای نخستین بار در فلات ایران کشف شده است .
ابتدا ساکنان فلات ایران ساختن زیورآلات را با دانهها و مهرههای رنگی آغاز کردند و به ساخت آن علاقه نشان دادند. ایران از لحاظ جغرافیایی روی کمربند معدنی جهان قرار دارد و از ذخایر زیاد فلزات و کانیهای باارزش بهرهمند است. از این رو، صنعت ساخت و تولید زیورآلات و مصنوعات فلزات قیمتی ایران در این رابطه از قدمت و ارزش بسیار بالایی برخوردار است.
آثار هنری گرانبهایی که امروزه در موزههای داخل و خارج از کشور نگهداری میشود تأییدی بر قدمت و شاخص بودن قدرت هنر ساخت زیورآلات در تاریخ این سرزمین است. برای نمونه، جواهرات کشفشده در شهر سوختۀ سیستانوبلوچستان مربوط به هزارۀ دوم قبل از میلاد و اجساد کشفشده مزین به زیورآلات مختلف در هزارۀ اول قبل از میلاد گویای اهمیت این هنر و صنعت در ایران باستان است. فرهنگ و تمدن ماد را میتوان پیشگام سبکهای هنری دانست.
تشکیل امپراطوری بزرگ هخامنشی به خلق آثار ارزشمند هنری در تمامی زمینهها و قطعاً در زمینه فلزکاری منجر شد که نمونههای آن از تخت جمشید، پاسارگاد، شوش و همدان به دست آمده است. سکۀ طلا برای اولین بار در دوران هخامنشیان توسط داریوش کبیر ضرب شد که داریک نام دارد. در آن دوران سکهها همه از جنس مس، مفرغ و نقره بود و پس از زمان داریوش در کشورهای دیگر نیز سکه طلا ضرب شد.
در دورۀ هخامنشیان استفاده از سنگهای قیمتی و استفاده از زیورآلات در اندازۀ کوچکتر متداول شد و در دوران ساسانیان هنر جواهرسازی پیشرفت زیادی داشت. در این عصر مصرف طلا در ایران فراوان بود و براساس نوشتههای مورخین چون ویل دورانت، گیرشمن، ژان شاردن و دیگران فعالیتهای تولیدی و بازرگانی مصنوعات طلا و جواهر و سنگهای قیمتی رونق فراوانی داشته است و طبقۀ اشراف و ثروتمندان جامعه از اشیای زینتی و زیورآلات ساختهشده از طلا، نقره و جواهر استفاده میکردند. پادشاهان این سلسله نظیر هرمز اول و خسرو پرویز دوم بسیار به زیورآلات و اشیای زینتی گرانبها بهویژه تاج و تخت پادشاهی علاقه نشان میدادند و رواج تزئین ظروف، لباس و سایر وسایل با جواهرات در این دوره چشمگیر است.
در قرنهای ۹ تا ۱۲ مدلهای تأثیرگرفته از اسلام بهصورت آمیخته از طبیعت و اشکال هندسی گسترش پیدا کرد.
در طی قرون ۱۲ و ۱۳ نمونههایی از زیورآلات ایرانیان از طلا، نقره، برنز و سنگهای قیمتی که روی آن نوشته وجود دارد، دیده میشود که گاهی با خطوط و نقوش کندهکاریشدۀ اسلامی همراه است. تاریخچۀ استفاده از زیورآلات برای رفع بلا و طلسمات در مقابل دیوها و خدایان بدسرشت با نقوش کندهکاریشده به ایران باستان باز میگردد و در این دوره استفاده از جواهرات نشاندهندۀ مقام اجتماعی و اصالت خانوادگی نیز بوده است و از این نظر ایرانیان در هر دورۀ تاریخی دارای سبک و نقش و نگارههای ویژهای شدند. از قرن ۱۴ به بعد نسخههای خطی کشفشده منبع معتبری برای آشنایی با زیورآلات و جواهرات ایرانی به شمار میآید. در دورۀ تیموریان، تیمور حامی هنر بود و علاقۀ ویژهای به سنگهای رنگی و روکشهای فلزی داشت که باعث شد تکنیکها و نقشها برای دورههای بعدی (صفوی و قاجار) و زنده بماند.
در این دوران موهای آرایششده با جواهرات برای زنان است و نیمتاجهایی از جواهر برای مردان متداول بوده است. از دوران صفویه، مینیاتور منبع باارزشی برای جواهرات و سبک این دوره است زنان و مردان در این دوره از سبک مشابه در جواهرات استفاده میکردند. در این دوران زیورآلات گرانبهاتر و ساخت آنها تخصصیتر شد.
در دوران قاجار، طرح زیورآلات کمکم تحت تأثیر طرحها و نقشهای غربی قرار گرفت؛ ولی طرحهای سنتی اقوام همچنان بر جا ماند که این مدلهای غنی زیبا و بسیار متنوع مؤثر در زنده نگه داشتن مدلهای باستانی هستند.
این دوره با هدف آموزش ساخت زیورآلات دستساز ایرانی و ارائۀ این هنر باستانی به دوستداران آن در سراسر دنیا در رشتههای گوهرشناسی، گوهرتراشی، ساخت زیورآلات طلا و نقره، طراحی دستی زیورآلات، طراحی کامپیوتری و غیره طراحی شده است.
مجتمع بینالمللی ملل با هدف ترویج فرهنگ، آثار هنری و معماری ایرانی، ارائهای جذاب و الهامبخش را برای مخاطبان علاقهمند فراهم میکند. ملل فارسی مسیری است برای دسترسی به منابع آموزشی ارزشمند در حوزههای گوناگون، از جمله گردشگری، معماری و موسیقی که همگی به این میراث برجسته مرتبط هستند.
© تمامی حقوق متعلق به موسسه آموزشی بینالمللی ملل میباشد.