موفقیت‌های سنین بزرگسالی در گرو مهارت‌هایی است که در کودکی می‌آموزیم. بنابراین، باید کودکان را از بدو تولد در معرض آموزش‌ مهارت‌های گوناگون قرار دهیم. اما ویژگی‌های سنی نقش تأثیرگذاری در آموزش‌ها و نحوۀ برخورد با کودکان و نوجوانان ایفا می‌کند که با علم به این ویژگی‌ها و شناخت روش‌های مناسب تدریس در هر سنی می توانیم یادگیری در آن‌ها را تسهیل کنیم.

یکی از مهارت‌های مورد نیاز کودکان، یادگیری زبان دوم است؛ اما مهارت‌های یادگیری زبان در سنین مختلف، متفاوت است. ما در این مقاله توانمندی‌های شناختی کودکان برای یادگیری زبان در سنین مختلف را بررسی می‌کنیم.

از یک تا سه ماه: کودک در این دوره صداهای شبه‌زبانی تولید می‌کند و با این آواها سعی در برقراری ارتباط با اطرافیان خود دارد.

از چهار تا شش ماه: بعضی از صداها همچون [k], [g] را تولید می‌کند. تفاوت واکه‌های [i], [a] را درک می‌کند. به صداهای مختلف واکنش نشان می‌دهد و توانایی گرفتن اجسام را پیدا کرده است.

از هفت تا نه ماه: او می‌تواند تعدادی از همخوان‌ها و واکه‌ها را تولید کند. همچنین می‌تواند الگوهای متنوعی همچون ba-ba-ba و da-da و ga-ga-ga را نیز تولید کند. نسبت به شنیدن اسم خود واکنش نشان می‌دهد.

از ده تا یازده ماهگی: در این سن کودکان از لحاظ حرکتی پیشرفت زیادی کرده‌اند. از بازی‌هایی که با پنهان کردن و پرت کردن اشیا است، لذت می‌برند. ترکیب‌های هجایی پیچیده‌تر مانند ma-da-ga-ba را تولید می‌کنند. شروع به تقلید کردن صداهای اطراف می‌کند. این مرحله « پیش‌زبانی» نامیده می‌شود چون بزرگسالان به اصوات آن‌ها واکنش نشان می‌دهند و کودک تجربه‌هایی از تعاملات اجتماعی را کسب می‌کند.

از دوازه ماهگی تا هیجده ماهگی: کودک در این دوره شروع به تولید تک‌کلمه‌ می‌کند. او بیشتر کلماتی که روزانه با آن‌ها سروکار دارد ،مانند «شیر»، را تولید می‌کند.

توانایی‌های حرکتی کودکان بسیار رشد کرده است و اکنون آن‌ها برای کشف دنیای پیرامون خود بسیار کنجکاو هستند. برای کودکتان شعر بخوانید، با او صحبت کنید و برایش کتاب بخوانید تا دایرۀ لغاتش را گسترده کنید. در این سن آن‌ها عبارت‌های امری تک‌کلمه‌ای همچون «بیا» و «بشین» را متوجه می‌شوند و به آن‌ها واکنش نشان می‌دهند. مهارت خط‌خطی کردن را پیدا می‌کنند. تمایل بسیاری به همکاری با دیگران دارند و از نگاه کردن در آینه لذت می‌برند.

از هجده ماهگی تا بیست و چهار ماهگی: در این سن کودک مهارت‌های گوناگونی کسب کرده است. عبارت‌های امری دو قسمتی را تشخیص می‌دهد و واکنش نشان می‌دهد. می‌تواند تفاوت و شباهت بین اشیا را تشخیص دهد. می‌تواند در کنار سایر کودکان باشد و بازی کند. تا دو سالگی تقریبا ۲۰۰ کلمه را تولید می‌کند. دو کلمه را با هم تولید می‌کند و بزرگسالان با توجه به بافت معنای مدنظر کودک را درک می‌کنند؛ برای نمونه، «مامان شیر» یعنی « مامان شیر می‌خواهم».

از دو تا سه سالگی: استقلال بچه‌ها در این سن بیشتر می‌شود. آن‌ها تمایل بیشتری به برقراری ارتباط با غریبه‌ها دارند و از ارتباط با آن‌ها اضطراب نمی‌گیرند. بازی‌هایی همچون چیدن پازل، نوبت گرفتن را به‌راحتی انجام می‌دهند. مفهموم مالکیت و جهت‌ها را به‌خوبی درک می‌کنند. می‌توانند عبارت‌های چند‌کلمه‌ای تولید کنند. آن‌ها در این سن گفتار تلگرافی دارند؛ یعنی از تکواژهای تصریفی استفاده نمی‌کنند؛ مانند « من شیر خوردن».

چهار سالگی: در این سن قدرت تخیل آن‌ها پیشرفت می‌کند و می‌توانند در بازی‌ها نقش‌های گوناگون را ایفا کنند یا پایان یک داستان را حدس بزنند. توانایی انجام دادن کارهای گروهی و تعامل با هم‌سالان خود را پیدا می‌کنند. توانایی شمارش اعداد در آن‌ها شکل‌گرفته است و همچنین، می‌توانند به‌راحتی دربارۀ وقایع روز صحبت کنند.

پنج سالگی: خطوط صاف و خمیده را می‌کشد. سؤالات پیچیده می‌پرسد. توالی را درک می‌کند و فهمیدن داستان‌های دنباله‌دار برای او آسان می‌شود. می‌تواند شعر حفظ کند و برای دیگران بازخوانی کند. به سؤالات درک مطلب از متون و داستان‌ها پاسخ می‌دهد.

از شش تا هشت سالگی: این زمان، سن ورود به مدرسه است و به‌راحتی صحبت می‌کند. می‌تواند معکوس بشمارد، مفهوم چپ و راست را متوجه می‌شود، مفهوم زمان را درک می‌کند، می‌تواند از اصطلاح‌ها در گفتار خود استفاده کند. مفهوم حسادت در او در حال شکل‌گیری است؛ پس، نیاز به توجه و محبت در آن‌ها مطرح‌تر می‌شود.

از نه تا یازده سالگی: باتوجه به رشد مهارت نوشتن در این سن، میل به نوشتن نامه و خلاصه کردن داستان‌ها در آن‌ها شکل می‌گیرد. تمایل به سخنرانی برای دیگران در این سن رشد می‌کند.

از دوازده تا چهارده سالگی: کودک شما از این سن وارد دوران نوجوانی می‌شود که آغاز شکل‌گیری تفکر منطقی است.

از پانزده تا هجده سالگی: انتخابگری ویژگی بارز آن‌ها در این سن است. آن‌ها دست به انتخاب‌های گوناگون می‌زنند و سعی دارند در جمع‌ بزرگترها شرکت و اظهار نظر کنند. قدرت همدلی آن‌ها بیشتر می‌شود.

همان گونه که خواندید، توانایی‌ها و مهارت‌های انسان به اقتضای شرایط سنی او متفاوت است. کودکان در هر سنی مهارت‌های اجتماعی، شناختی و حرکتی گوناگونی دارند. آموزش به کودکان باید منطبق بر ویژگی‌های هر مرحله از رشد آن‌ها باشد تا بهترین نتیجه حاصل شود.   

Yule, G. (2020). Study of language (7^th ed.). Cambridge: Cambridge University Press.