پیشینه جغرافیایی:
در ۴۰ كيلومتری شمال غربی نطنز از استان اصفهان در دامنۀ كوه كركس روستايی بس كهن واقع است به نام ابيانه. اين روستا را به اعتبار آثار و بناهای تاريخی پرتنوعش بايد از زمرۀ استثنايیترين روستاهای ايران به شمار آورد. شكوه معماری بومی و سرشار از زيبايی اين روستا، آن را در شمار نمونههای كم‌نظير ديدنی‌های جهان درآورده است. ابيانه منقطهای خوش‌منظره، خوش‌آب‌وهوا و دارای موقعيت طبيعی مساعدی است.
موقعيت جغرافيايی ابيانه:
دربارۀ موقعيت جغرافيايی ابيانه اول بايد موقعيت جغرافيايی استان اصفهان را بررسی کرد كه می توان چنين گفت:
استان اصفهان که در مرکز ايران واقع شده است با ۰۲۷ ,۱۰۷ کيلومتر مربع وسعت، تقريباً ۵/۶% از مساحت کل کشور را در بر می‌گيرد. اين استان از سمت شمال به استان‌های قم و سمنان، از شرق به استان‌های خراسان و يزد و از جنوب به استان‌های فارس و کهگيلويه‌وبويراحمد و از غرب به استان‌های چهارمحال‌وبختياری ، لرستان و مرکزی محدود می‌شود.
جغرافيای منطقه:
مختصات جغرافيایی استان اصفهان بين ۳۰ درجه و ۴۲ دقيقه تا ۳۴ درجه و ۳۰ دقيقه عرض شمال و بين ۴۹ درجه و ۴۰ دقيقه تا ۵۵ درجه و ۳۰ دقيقه طول شرقی واقع شده است.
در ادامه موقعيت جغرافيا استان اصفهان به درۀ ابيانه نطنز می‌رسيم كه روستای ابيانه در آن واقع شده است:
منطقه‌ای که درۀ ابيانه در مرکز آن قرار دارد، حوضۀ آبريز برزرود را در برمی‌گيرد و بين´۲۷ °۳۰ درجه الی´۳۷ °۳۰ درجه عرض شمالی و´۳۰ °۵۱ درجه الی´۳۷ °۵۱ طول شرقی واقع شده است. مهم‌ترين ارتفاعات اين منطقه را کوه زيرپل با ۳۳۹۸ متر ارتفاع تشکيل می‌دهد. در حد واسط قلل مرتفع و کوه‌های کشيده، درۀ ابيانه مشاهده می‌شود.
درۀ ابيانه از نظر شکل و ساختمان، منطقه‌ای چين‌خورده با رشته‌کوه‌های متعدد است که عموماً ازجنوب غرب به شمال غرب کشيده شده‌اند. خانه‌های روستا، روی ارتفاعات دامنۀ شمالی دره واقع شده‌اند. ارتفاع دره از سطح دريا حدود ۲۱۰۰ متر است و می‌توان موقعيت طبيعی روستا را به شکل بشقاب تو گود بيضی به نظر آورد که اطراف آن را رشته کوه‌های ديواره مانندی محصور ساخته است.
تاريخچۀ ابيانه:
آنچه اين روستا را حائز اهميت ساخته، سابقۀ تاريخی، خصوصيات زندگی و اخلاقی مردم آن و به‌ويژه علاقۀ شديدی است كه اهالی اين روستا به حفظ آداب و رسوم و سنت قديم خود دارند. وجود اين خصايص باعث شده كه ابيانه با حفظ بافت معماری، آداب و رسوم، صنايع‌دستی و آنچه كه مربوط به فرهنگ گذشتگان است امروزه به‌عنوان بكرترين روستای ايران به شمار آيد.
زبان:
گویش ابیانه یکی از گویش‌های مرکزی ایران است و مانند دیگر گویش‌ها دارای ویژگی‌های منحصربه‌فرد آوایی، صرفی، ساخت واژه و نحوی است.
لباس مردان ابیانه:
پوشاک عمومی مردان از دورۀ صفویه تا اوایل قرن حاضر عبارت بوده است از کلاه نمدی، قبا، زیرپوش، شال کمر، شلوار گشاد از جنس کرباس یا متقال، گیوۀ محلی و پوشش زمستانی کمرچین یا سرداری، کفش چرمی یا چموش، نوعی قبا از پارچه غصب یزدی، جبه یا شنل ترمه‌ای، کلاه کله قندی دست‌دوز با نقش‌های هندسی و یک نوع عرقچین که تار نامیده می‌شود.
لباس زنان ابیانه:
چارقد: پارچه‌ای مربع شکل به ابعاد یک‌ونیم متر که به شکل سه‌گوش روی سر قرار می‌دهند.
پیراهن بلند: در طرح‌ها و رنگ‌های مختلف که با کار دست گل‌دوزی شده است و با یراق‌هایی از جنس نقره تزیین‌شده و همچنین، یقه و چاک‌هایی زیبا از پارچه‌های گلدار.
شلوار یا شلیته: جامعی پرچین که از کمر تا سر زانو را می‌پوشاند، که با یراق‌هایی از جنس نقره تزیین می‌شود.
آرخالق: پیراهن یا نیم‌تنه‌ای است که از پارچه‌ای از جنس مخمل تهیه شده است به نام کرتی.
کفش یا چموش: گیوۀ زنانه محلی است.
