پیشینۀ اقوام خراسانی:

استان خراسان به مرکزیت شهر مشهد، که این استان از شمال و شمال شرق به جمهوری ترکمنستان، از شرق به کشور افغانستان، از جنوب به استان سیستان و بلوچستان، از غرب به استان سمنان و اصفهان، از شمال غرب به استان گلستان و از جنوب غرب به کرمان و یزد محدود بوده است. البته این استان در حال حاضر به سه استان خراسان جنوبی به مرکزیت بیرجند، خراسان رضوی مرکزیت مشهد و خراسان شمالی به مرکزیت بجنورد تقسیم گردیده است.

زبان و گویش‌های خراسانی:

گویش‌های متعددی از خراسان وجود دارد؛ از جمله قوچانی، سبزواری، نیشابوری، تربتی، خواف و گناباد در خراسان رضوی. گویش بیرجندی، قائندی و گویش ولوس در خراسان جنوبی. گویش اسفراینی، بجنوردی و جاجرمی نیز در خراسان شمالی از جمله گویش‌های خراسانی هستند.

لباس محلی خراسان بزرگ:

استان خراسان به دلیل وسعت بزرگی که دارد، همچنین، به دلیل اختلاط اقوام مختلف ایران در این استان، تنوع بسیاری در پوشش و لباس محلی آن دیده می‌شود. در این استان می‌توانید اقوام ترکمن، کرمانج، تربت جام و بسیاری دیگر را در این استان پیدا کنید که تشابه لباس‌هایش به اقوام اصیل آن‌ها در دیگر نقاط ایران بر می‌گردد. به‌عنوان مثال، اقوام کُرد خراسان لباس‌هایش بسیار شبیه دیگر اقوام کُرد کشور است.

لباس زنان خراسانی:

پوشاک محلی زنان خراسان شامل سه بخش سرپوش، تن‌پوش و پاپوش است که هر کدام از این‌ها، شامل قسمت‌هایی دیگر هستند.

دامن شلیته:

دامنی گشاد و چین‌دار است که در بعضی مناطق تا زیر زانو و در بعضی دیگر تا بالای زانو می‌رسد. این دامن از پارچه‌های رنگین و با نوارهای مختلف و در لایه‌های مختلف دوخته می‌شود. گاهی پارچه اصلی را سفید انتخاب می‌کردند و بر آن نوارهای رنگی می‌دوختند. از دیگر اجزای لباس زنان یَل یا همان جلیقه مخملی، چارقد یا روسری بلند که به سر می‌کنند، کلاه، دستمال روی چارقد و قبا است. هنوز هم در شهرهایی مانند قوچان می‌توانید زنان را در مراسمات عروسی با لباس‌های محلی ببینید.

شیلوار:

شیلوار لباس مخصوص زنان کرمانج است که دامنی پرچین با حاشیه‌های قیطان‌دوزی‌ شده است.

از دیگر قسمت‌های لباس زنان کرمانج می‌توان به یاشار (چارقد)، جلیقه، کراس(نوعی بلوز) اشاره کرد.

کولته:

نوعی شنل است که زنان ترکمن در شمال خراسان از آن استفاده می‌کنند.

چاوک:

پیراهن قرمزرنگ زنان ترکمن شمال خراسان است.

یلک:

سربندی تزئینی با سکه و زیورآلات است که روی سر بسته می‌شود و زنان ترکمنی شمال خراسان می‌بندند.

کتوله:

توسط زنان خراسان جنوبی و اطراف بیرجند استفاده می‌شود و نوعی پوشش سر و روسری است که قسمت جلوی سر آن را با انواع سکه‌های نقره قدیمی تزئین می‌کردند.

دستمال یا دستمال‌سر:

دستمال که از یک پارچه ابریشمی نازک و به‌صورت چهارگوش تهیه شده و روی پیشانی بسته می‌شود. این دستمال بیشتر به رنگ‌های سیاه بوده و در مراسم شادی و عروسی به رنگ قرمز است و گاهی با بافت‌های سکه‌ای نقره‌ای در زمینه‌های آبی یا سبز نیز استفاده می‌شود. دستمال خیاطه (خیاته) و دستمال کلاغی (کلاقی) نام دو نوع از این دستمال‌ها است.

چَرقد (چارقد یا چهارقد):

روسری مخصوص بانوان در سرما و گرما که متناسب با نوع فصل ضخیم و نازک است. چارقد معمولاً با پارچه‌های ساده و گل‌دار کرباس با نخ‌های زری‌دار و برقی استفاده می‌شوند و باعث می‌شود چارقد روی عرقچین به‌خوبی خودش را نگه دارد و سر نخورد.

قدیفه (قطیفه):

پارچۀ مستطیل‌شکلی است که به‌جای چادر روی سر می‌اندازند و به دو گونه است. یک نوع آن از پنبۀ سفید بافته می‌شده که به آن قدیفۀ کربالی می‌گفتند و نوع دیگر از پنبۀ مِل تهیه می‌شده و به قدیفۀ مِلی هم معروف است.

کیش (خیش):

سراندازی مستطیل‌شکل است و به‌جای چادر استفاده می‌شود.

یَل؛ تن‌پوش فاخر برای بانوان:

پیراهن، پاچین و جلیقه از انواع آن محسوب می‌شود.

طبلک:

نوعی پاپوش است از پارچۀ چرم و پاشنۀ استخوانی.

گیوه:

از نخ بافته شده است.

کفش گرجی:

از یک چرم قرمز تهیه می‌شود.

کفش اُرسی:

نوعی کفش که فقط رویه و کف آن چرم بوده و هیچ نوع نخی در آن دیده نمی‌شود.

گالش:

نوعی کفش از جنس جیر و لاستیک.

پوشاک مردان خراسان:

مردان عرب خراسان مانند دیگر اعراب از لباس عربی استفاده می‌کنند که ساده‌ترین نوع آن دشداشه است.

در خراسان شمالی لباس مردان در رنگ‌هایی مانند قرمز بوده و از قسمت‌های به نام عرقچین، که «وا» یا همان نیم‌تنه پشمی است، شلوار، پاپوش و کمربند تشکیل شده است.

لباس مردان در خراسان جنوبی و مناطقی مانند تربت‌حیدریه و تربت‌جام همان لباسی است که در مراسم چوب‌بازی معروف خراسانی‌ها می‌بینید. این لباس از جنس کرباس سفید بوده و شامل نیم‌تنه، گیوه یا پاپوش و مندیل که همان دستار سفید دور سر است، تشکیل شده است. مردان ترکمن لباسی ابریشمی به رنگ قرمز و با نام قرمزدون می‌پوشند.

اچمک:

لباسی است که در فصل زمستان پوشیده می‌شود.