موقعیت جغرافیایی:
سرزمین اقوام بلوچ در دورۀ قاجار به دو قسمت بلوچستان غربی و شرقی تقسیم شد که بخش شرقی آن در پاکستان قرار گرفته است و هم‌اکنون، استان شرقی پاکستان را تشکیل می‌دهد. بخش بلوچستان غربی هم درون مرزهای ایران بخش‌هایی از استان سیستان و بلوچستان را در برگرفته است. منطقۀ سرحد و مکران، در این استان را اقوام بلوچستان تشکیل داده‌اند. در این استان، شهرستان‌های زاهدان، خاش، میرجاوه، ایرانشهر، سرباز، چابهار و سراوان را اقوام بلوچ تشکیل می‌دهند.
فرهنگ و زبان اقوام بلوچ:
زبان مردم بلوچ را بلوچی می‌نامند. محققان بسیاری راجع به ریشۀ اصلی این زبان تحقیق کرده‌اند و تئوری‌های متعددی هم ارائه شده است. عده‌ای این زبان را برگرفته از زبان پهلوی میانه می‌دانند و عده‌ای هم شباهت‌هایی بین زبان مردم بلوچی با زبان مردم کردی و گیلکی مشاهده کرده‌اند و آن را برگرفته از زبان پارتی می‌دانند. در هر صورت آنچه که قطعاً همۀ محققان مطمئن هستند ریشۀ بسیار قوی و اصیل زبان اقوام بلوچ است. هر یک از اقوام ایرانی دارای فرهنگ‌های اصیل و غنی هستند که لباس آن‌ها تحت تأثیر همین فرهنگ‌ها است و هر کدام حکایت و داستانی دیرینه دارند.
تاریخچۀ لباس مردم بلوچستان:
لباس بلوچستان فقط یک پوشش نیست بلکه پشتوانه‌ای از فرهنگ یکی از اصیل‌ترین اقوام ایرانی است. لباس بلوچ برگرفته از طرح‌های اصیل ایرانی است که این طرح‌ها در هم می‌آمیزند و حس شاعرانه‌ای را به ما می‌دهند. حکایت لباس اقوام بلوچ به تار و پود زندگی، فرهنگ و جامعۀ آن‌ها گره خورده است.
لباس زنان اقوام بلوچ: زنان بلوچ لباس‌هایی با تنوع رنگی بالا می‌پوشند.
پاجامک: شلوار چین‌دار و گشاد بلوچیتکو (چارقد یا سریگ): روسری زنان بلوچ است و بزرگتر از چارقد معمولی است.
کوش: کفش چرمی زنانه است.
کرو: جورابی پشمی برای زمستان است.
زنان بلوچ بسیار اهل زیورآلات هستند: گوشواره، پولک، لولوه، کیگ، پور، سینه‌ریز، کید، سربند و مزبری زیورآلات مخصوص زنان بلوچ هستند.
جیب در لباس زنان بلوچ:
جیب‌های بزرگ بر روی لباس زنان نمادی از شجاعت و دلاوری زنان بلوچ است، تا جایی که اگر زنی مرتکب خطایی شود او را بی‌جیب یا بی‌پندول خطاب می‌کنند؛ چرا که این لفظ در فرهنگ بلوچ نشانۀ ضعف زن است.
همچنین نداشتن سبیل در مردان نیز، چنین حکمی دارد. شاید از دید یک فرد غیر بلوچ یا افرادی که آشنایی با این فرم لباس ندارند، این لباس‌ها یک شکل و یکسان دیده شوند و تفاوتی با هم نداشته باشند، اما در واقعیت این‌گونه نیست و فرم، ساختار و نوع نقوش روی لباس‌ها نشان‌دهندۀ خیلی چیزها هستند.
لباس مردان اقوام بلوچ:
پاک: عمامه‌ای گرد که بر سر می‌بندند.
مسر: دستمال سری شبیه به عمامه.
کلاه سوپی: عرقچینی است که در مسجد و هنگام عبادت بر سر می‌گذارند.
چکن‌دوز: کلاه دست‌دوزی شدۀ اعیانی.
جامگ: پیراهن مردانۀ گشاد و جادار.
لنگ: پارچه‌ای که به دور گردن آویزان می‌کنند.
گنج‌پراک: زیر پیراهن
پاجامک: شلوار گشاد و چین‌دار بلوچی است.
سرین‌بند: کمربندی است پارچه‌ای، برای شلوار.
سواس و پوزا: کفشی است که با برگ خرمای وحشی می‌بافند.
کوش: کفش چرمی
کرو: جوراب پشمی برای زمستان.
سوزن‌دوزی بلوچستان:
نقوش در سوزن‌دوزی‌های بلوچ:
نقوش در سوزن‌دوزی‌های بلوچ الهام گرفته از طبیعت پیرامون و واقعیت‌های محیط اطراف هنرمند است و عمدتاً انعکاسی از تخیلات، آرزوها و اسطوره‌های حماسی هنرمند و آداب و رسوم منطقه است. هر یک از این عقاید سمبل و نمادی از تصورات هنرمندان پیشین است. نقوش در سوزن‌دوزی منحصراً هندسی بوده، که از ترکیب خطوط و سطح پدید می‌آید و به چند دسته تقسیم می‌شود.
اشکال هندسی:
خط‌ها از ابتدایی‌ترین روش برای انتقال مفاهیم و بیانگر احساسات بین اقوام بشری بوده است که در سوزن‌دوزی به خوبی از آن بهره گرفته‌اند.
به عنوان مثال خط‌های راست بیانگر اتحاد و پیوستگی هستند.
نقوش حیوانی در سوزن‌دوزی:
هنرمندان بلوچ بیشتر به صورت تخیلی و کاملاً انتزاعی از نقوش حیوانی استفاده می‌کنند. در این نوع سوزن‌دوزی پنجۀ پلنگ سمبل قدرت، طاووس نشان جاودانگی و زیبایی زندگی درباری یا مقام و شهرت است. کرمک (کرم کوچک) نماد آرامش و نظم، بال کبوتر نماد عشق، بشارت و اوج پرواز است.
نقوش کیهانی:
بیشتر نقوش کیهانی در سوزن‌دوزی‌ها را ستارگان تشکیل می‌دهند که نشانگر درخشندگی، نیک‌اقبالی و تعلق هستند. ماه و خورشید هم جزء نقوش بلوچ‌دوزی در طرح‌های نقشه‌ای هستند. این نقوش برخاسته از زندگی روزانه، پدیده‌های آسمانی و تاریخ قبایل هستند و معمولاً این نقوش تک‌رنگ‌اند.
نقوش و تکنیک در سوزن‌دوزی‌های مناطق مختلف بلوچستان:
پریواردوزی:
بیشتر نقوش در پریواردوزی هندسی هستند که پایۀ آن یک لوزی کوچک بوده و به صورت حصیری دوخته می‌شود. از این نوع دوخت بیشتر در دامن‌ها به کار گرفته می‌شود. پریواردوزی و آینه‌کاری از دوخت‌های رایج در پاکستان و هند نیز می‌باشد.
خامه‌دوزی:
خامه‌دوزی با نخ ابریشم نتابیده است و با استفاده از تکنیک شمارش تارها روی پارچه‌های کرپ نازک و تترون، نقوش هندسی دوخته می‌شود. مورد دیگر این که معمولاً از یک رنگ در دوخت نقوش هندسی در خامه‌دوزی استفاده می‌شود. این دوخت در منطقۀ سیستان بسیار رایج است.
نقش پرکار(توپردوزی):
نقش و دوخت پرکار در اطراف خاش، زاهدان و میرجاوه بسیار مرسوم است. در دوخت پرکار، نقوش کاملاً هندسی است، که با کوک‌های ریز به شکل زاویۀ نود درجه پر می‌شود و شکل می‌گیرد.
رنگ‌های کاربردی در سوزن‌دوزی‌ها:
رنگ‌های به کار برده‌شده در سوزن‌دوزی‌ها از رنگ‌های طبیعی هستند. رنگ قهوه‌ای، که در زبان بلوچی به آن سهر می‌گویند، از پوست گردو و تیتک، نوعی سنگ منگنزی، گرفته می‌شود. رنگ قرمز، که در زبان بلوچی به آن زرد گفته می‌شود، از پوست انار تهیه می‌شود. سبز، که به شونز در زبان بلوچی معروف است، از نیل به همراه جاشیر و دندانه تهیه می‌شود. سرمه‌ای یا آبی، که به زبان بلوچی نیل گفته می‌شود، از برگ گیاه ایندیگو به دست می‌آید.
